Πρόληψη της μυωπίας στα παιδιά: Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς

Η μυωπία είναι μία από τις πιο συχνές διαταραχές της όρασης στα παιδιά και τους εφήβους. Τα τελευταία χρόνια, η συχνότητα εμφάνισής της αυξάνεται παγκοσμίως με ανησυχητικό ρυθμό. Σύμφωνα με προβλέψεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, μέχρι το 2050, σχεδόν το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού θα έχει μυωπία.

Το θετικό είναι ότι σήμερα υπάρχουν αποτελεσματικές στρατηγικές για την επιβράδυνση της εξέλιξης της μυωπίας στα παιδιά — από απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής μέχρι εξειδικευμένες φαρμακευτικές και οπτικές θεραπείες. Αυτό το άρθρο προσφέρει στους γονείς μια επιστημονικά τεκμηριωμένη επισκόπηση των επιλογών πρόληψης και αντιμετώπισης της παιδικής μυωπίας.

Τι είναι η μυωπία;

Η μυωπία είναι μια διαθλαστική ανωμαλία όπου οι ακτίνες του φωτός εστιάζουν μπροστά από τον αμφιβληστροειδή, με αποτέλεσμα θολή όραση στα μακρινά αντικείμενα. Αυτό συμβαίνει συνήθως λόγω υπερβολικής επιμήκυνσης- ανάπτυξης του βολβού του ματιού ή σπανιότερα λόγω αυξημένης διαθλαστικής δύναμης του οπτικού συστήματος.

Η μυωπία αρχίζει συχνά σε ηλικίες 6–12 ετών και προοδευτικά επιδεινώνεται στην εφηβεία. Όσο νωρίτερα εμφανιστεί, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να εξελιχθεί σε υψηλή μυωπία (άνω των 6 διοπτριών), η οποία σχετίζεται με σοβαρότερες επιπλοκές στην ενήλικη ζωή — όπως αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, γλαύκωμα και εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.

Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνιση μυωπίας;

Οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση μυωπίας είναι τόσο γενετικοί όσο και περιβαλλοντικοί. Αν και ένα παιδί με δύο μύωπες γονείς έχει υψηλότερο κίνδυνο, η καθημερινή συμπεριφορά παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο. Οι κυριότεροι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι:

Μειωμένος χρόνος σε εξωτερικούς χώρους

Αυξημένος χρόνος σε κοντινή εργασία (ανάγνωση, χρήση οθονών, γραφή)

Κακή στάση ή ανεπαρκής φωτισμός κατά τη μελέτη

Έναρξη μυωπίας σε μικρή ηλικία

Η σύγχρονη "εσωτερική" ζωή των παιδιών, ειδικά μετά την πανδημία, ενίσχυσε αυτούς τους παράγοντες.

Πρόληψη και επιβράδυνση της μυωπίας: Τι λέει η επιστήμη

Η σύγχρονη προσέγγιση στην παιδική μυωπία περιλαμβάνει τρεις βασικούς άξονες: τροποποίηση συμπεριφοράς, φαρμακευτική αγωγή και εξειδικευμένες οπτικές παρεμβάσεις. Ας τα δούμε αναλυτικά.

1. Αλλαγές στον τρόπο ζωής

Αυξημένος χρόνος σε εξωτερικούς χώρους

Πλήθος μελετών δείχνουν ότι τουλάχιστον 2 ώρες την ημέρα έκθεσης στο φυσικό φως (ή συνολικά 14 ώρες την εβδομάδα) μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης μυωπίας ή να επιβραδύνουν την εξέλιξή της. Η έκθεση στο φως του ήλιου διεγείρει την παραγωγή ντοπαμίνης στον αμφιβληστροειδή, η οποία αναστέλλει την επιμήκυνση του οφθαλμικού βολβού.

Σωστή χρήση οθονών και βιβλίων

Η τεχνική 20-20-20 είναι απλή και αποτελεσματική: κάθε 20 λεπτά κοντινής εργασίας, το παιδί κοιτάζει για 20 δευτερόλεπτα κάτι που βρίσκεται σε απόσταση 20 ποδών (6 μέτρων). Η αποφυγή χρήσης συσκευών για ώρες χωρίς διάλειμμα, είναι κρίσιμη.

2. Φαρμακευτική αγωγή: Ατροπίνη σε χαμηλές συγκεντρώσεις

Η οφθαλμική σταγόνα ατροπίνης, σε πολύ χαμηλή δόση (συχνά 0.01% ή 0,05%), έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική στην επιβράδυνση της προόδου της μυωπίας.

Πώς λειτουργεί; Δεν είναι πλήρως κατανοητό, αλλά φαίνεται ότι επιδρά στον σκληρό χιτώνα, περιορίζοντας την ανάπτυξη του μήκους του ματιού.

Ασφάλεια: Σε χαμηλές δόσεις, έχει ελάχιστες παρενέργειες (π.χ. ελαφριά φωτοευαισθησία). Δεν επηρεάζει σημαντικά τη φυσιολογική όραση ή την ικανότητα ανάγνωσης.

Χορήγηση: Μία σταγόνα σε κάθε μάτι το βράδυ. Χρειάζεται παρακολούθηση από παιδοφθαλμίατρο κάθε 4-6 μήνες.

3. Οπτικές λύσεις: Εξειδικευμένοι φακοί και φακοί επαφής

Η τεχνολογία έχει προχωρήσει σημαντικά και πλέον υπάρχουν λύσεις πέρα από τα απλά "διορθωτικά" γυαλιά.

Α. Πολυεστιακοί ή μυωπικοί φακοί γυαλιών

Ειδικοί φακοί (όπως οι DIMS – Defocus Incorporated Multiple Segments) (π,χ, Miyosmart, Stellest ) έχουν σχεδιαστεί ώστε να διορθώνουν την κεντρική όραση και ταυτόχρονα να ελέγχουν την αύξηση της μυωπίας μέσω περιφερικής αφεστίασης. Έχουν δείξει μείωση της προόδου της μυωπίας έως και 60%.

Β. Ορθοκερατολογία (Ortho-K)

Πρόκειται για ειδικούς σκληρούς φακούς επαφής που φοριούνται τη νύχτα και διαμορφώνουν προσωρινά την επιφάνεια του κερατοειδούς, προσφέροντας καθαρή όραση κατά τη διάρκεια της ημέρας χωρίς γυαλιά. Παράλληλα, επιβραδύνουν την εξέλιξη της μυωπίας. Είναι ιδανικοί για μεγαλύτερα παιδιά και εφήβους.

Γ. Μαλακοί μυωπικοί φακοί επαφής

Νέοι τύποι μαλακών φακών (π.χ. MiSight) έχουν σχεδιαστεί ειδικά για τη διαχείριση της παιδικής μυωπίας. Έχουν λάβει έγκριση από τον FDA και παρουσιάζουν πολύ καλά αποτελέσματα.

Ποια είναι η κατάλληλη επιλογή για το παιδί μου;

Δεν υπάρχει “μία λύση για όλους”. Η στρατηγική πρόληψης ή επιβράδυνσης εξαρτάται από:

• Την ηλικία του παιδιού

• Την ταχύτητα αύξησης της μυωπίας ανά έτος

• Το οικογενειακό ιστορικό

• Την αποδοχή ή άρνηση του παιδιού σε οπτικά βοηθήματα

Ένας παιδοφθαλμίατρος μπορεί να προτείνει την κατάλληλη εξατομικευμένη προσέγγιση.

Συμπερασματικά

Η μυωπία στα παιδιά δεν είναι απλώς θέμα "γυαλιών". Είναι ένα αναπτυξιακό φαινόμενο με σημαντικές επιπτώσεις στη μελλοντική οφθαλμική υγεία. Ευτυχώς, σήμερα διαθέτουμε επιστημονικά τεκμηριωμένες παρεμβάσεις που επιτρέπουν την επιβράδυνση της προόδου της. Η πρόληψη αρχίζει με απλά βήματα: καθημερινή έκθεση στο φως, σωστές συνήθειες μελέτης, τακτική παρακολούθηση και — όπου χρειάζεται — εφαρμογή εξειδικευμένων λύσεων.

Ο ρόλος των γονέων είναι καθοριστικός: με ενημέρωση, υποστήριξη και συνεργασία με τους ειδικούς, μπορούν να προστατεύσουν τα μάτια των παιδιών τους για όλη τους τη ζωή.

Σταμάτης Γκατζώνης, MD, FEBO, PgDIP

Διευθυντής Οφθαλμολογικής Κλινικής Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών